پارستزی چیست؟
به هر احساس غیرطبیعی که به‌دلیل آسیب یا فشرده شدن اعصاب رخ دهد، پارستزی می‌گویند. این وضعیت می‌تواند به‌شکل گزگز، سوزش یا سوزن‌سوزن شدن احساس شود یا ممکن است فقط با بی‌حسی همراه باشد.
در بعضی موارد، پارستزی موقتی است و خود‌به‌خود از بین می‌رود. پارستزی موقت اغلب در اثر فشردگی عصب، به‌عنوان مثال هنگام نشستن یا خوابیدن در یک وضعیت ثابت برای مدت طولانی، اتفاق می‌افتد. اما اگر این احساس به‌طور مکرر رخ دهد یا به‌مرور زمان شدیدتر شود، ممکن است نشانه‌‌ی پارستزی مزمن (طولانی‌مدت) باشد.
دلایل گزگز دست و پا
از شایع‌ترین دلایل پارستزی مزمن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلالات عصبی مانند سندرم گیلن-باره یا مشکلات نخاعی
- عفونت‌ها مانند HIV، ویروس هرپس یا کامپیلوباکتر ژژونی (باکتری روده)
- تروما یا جراحت که باعث آسیب‌دیدگی اعصاب می‌شود
- دیابت که می‌تواند به نوروپاتی محیطی منجر شود
- کمبود مواد مغذی مختلف
کمبود کدام ویتامین باعث گزگز دست و پا می‌شود؟
کمبود بعضی از مواد مغذی با گزگز دست و پا همراه است. این مشکل معمولا در اثر رژیم غذایی نامناسب یا سوء جذب مواد مغذی رخ می‌دهد. در ادامه به ویتامین‌ها و مواد معدنی مهمی که کمبود آن‌ها به گزگز منجر می‌شود، اشاره می‌کنیم.
1. ویتامین B1
ویتامین B1 که به آن تیامین هم می‌گویند، در ایمپالس‌های عصبی و ترمیم نورون‌ها نقش دارد. گوشت، حبوبات، غلات کامل و آجیل از منابع خوب این ویتامین محسوب می‌شوند. افراد مبتلا به سوء جذب و کسانی که رژیم غذایی سرشار از غلات تصفیه‌شده دارند بیشتر از دیگران در معرض خطر کمبود ویتامین B1 هستند. کمبود این ماده‌ی مغذی مهم با درد یا سوزن‌سوزن شدن دست و پا همراه است و با مصرف مکمل درمان می‌شود.
2. ویتامین B6
ارتباط ویتامین B6 یا پیریدوکسین با پارستزی بسیار جالب است. چون هم کمبود این ویتامین و هم زیاده‌روی در دریافت آن می‌تواند باعث گزگز دست و پا شود. معمولا گزگز یا سوزن‌سوزن شدن از پاها شروع می‌شود و به‌سمت دست‌ها می‌رود. بعضی از افراد هم ممکن است از احساس سوزش شکایت داشته باشند. در نوزادان، کمبود این ویتامین حتی می‌تواند باعث تشنج شود. کمبود ویتامین B6 با موارد زیر مرتبط است:
- رژیم غذایی نامناسب و سوء تغذیه
- درمان با دیالیز
- بعضی از تداخلات دارویی مانند هیدرالازین و ایزونیازید
گوشت، ماهی، آجیل، حبوبات، غلات و سیب‌زمینی از منابع خوب ویتامین B6 محسوب می‌شوند. مکمل‌های غذایی هم حاوی این ویتامین هستند و کمبود آن را درمان می‌کنند.
3. بیوتین
در پاسخ به این سوال که کمبود کدام ویتامین باعث گزگز دست و پا می‌شود، می‌توان به بیوتین یا ویتامین B7 هم اشاره کرد. کمبود این ویتامین علاوه بر پارستزی می‌تواند به کم‌پشت شدن مو، ریزش مو، عفونت و بثورات پوستی، توهم و تشنج منجر شود.
بیوتین در زرده‌ی تخم‌مرغ، حبوبات، آجیل، دانه‌ها، سیب‌زمینی شیرین، موز و کلم بروکلی به‌وفور یافت می‌شود. کمبود این ویتامین بسیار نادر است. اما زنان باردار یا شیرده و افراد مبتلا به الکلیسم مزمن یا کمبود آنزیم بیوتینیداز ممکن است به آن دچار شوند. مکمل‌های خوراکی بیوتین به تنظیم سطح این ویتامین در بدن و رفع علائم کمبود کمک می‌کنند.
4. فولات
کمبود فولات یا ویتامین B9 هم می‌تواند باعث درد یا گزگز دست و پا شود. در یک مطالعه مشاهده شد که این مشکل ممکن است روی افراد کمتر از 40 سال تاثیر بیشتری داشته باشد. منابع فولات شامل سبزیجات برگ‌دار تیره، غلات کامل، لوبیا و بادام‌زمینی هستند. مکمل‌های غذایی هم فولات دارند و کمبود این ماده‌ی مغذی را برطرف می‌کنند.
5. ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 یا کوبالامین می‌تواند به‌طور هم‌زمان باعث گزگز دست و پا شود. سایر مشکلات عصبی مانند ضعف و تغییرات بینایی هم ممکن است رخ دهد. این ویتامین همچنین به ساخت سلول‌های خونی جدید کمک می‌کند. بنابراین کمبود آن به کم‌خونی منجر می‌شود و احساس ضعف یا خستگی ایجاد می‌کند. رایج‌ترین علل کمبود ویتامین B12 عبارتند از:
- دریافت ناکافی (گاهی‌اوقات به‌دلیل گیاه‌خواری اتفاق می‌افتد)
- مصرف بعضی از داروها (متفورمین و مهارکننده‌های پمپ پروتون که جذب ویتامین B12 را مختل می‌کنند)
- جراحی دستگاه گوارش که ممکن است باعث سوء جذب شود
- کم‌خونی پرنیشیوز
محصولات حیوانی مانند گوشت، لبنیات و تخم‌مرغ منبع خوب ویتامین B12 هستند. کمبود این ویتامین با مصرف مکمل‌های خوراکی یا تزریقی برطرف می‌شود.
6. ویتامین E
کمبود ویتامین E بیشتر از اینکه به رژیم غذایی مربوط باشد، از سوء جذب چربی ناشی می‌شود. چون این ویتامین برای جذب به چربی نیاز دارد. بعضی از بیماری‌ها مثل فیبروز سیستیک یا اختلالات ژنتیکی مانند آبتالیپوپروتئینمی می‌توانند در بروز سوء جذب نقش داشته باشند.
کمبود ویتامین E علاوه بر پارستزی به ناتوانی در حفظ هماهنگی منجر می‌شود. مکمل‌های خوراکی می‌توانند سطح ویتامین E را اصلاح کنند و علائم عصبی ناشی از کمبود آن را بهبود بخشند. گاهی‌اوقات بهبود جذب چربی در بدن هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. از بهترین منابع ویتامین E می‌توان به آجیل، دانه‌ها، روغن‌های گیاهی و سبزیجات برگ‌دار اشاره کرد.
7. کلسیم
اگر این سوال که کمبود کدام ویتامین باعث گزگز دست و پا می‌شود به ذهن‌تان خطور کرده است، باید بگوییم که علاوه بر ویتامین‌ها کمبود بعضی از مواد معدنی مثل کلسیم هم می‌تواند در بروز پارستزی نقش داشته باشد. کمبود کلسیم ممکن است خفیف یا بسیار جدی باشد. شایع‌ترین علائم کمبود این ماده‌ی معدنی عبارتند از:
- پارستزی در اطراف دهان یا در دست و پا
- کرامپ عضلات
- عملکرد غیرطبیعی قلب که می‌تواند به نارسایی قلبی منجر شود
- گیجی و توهم
- تشنج
عواملی که ممکن است سطح کلسیم را در بدن کاهش دهند شامل موارد زیر هستند:
- کمبود ویتامین D که به جذب کلسیم در روده کمک می‌کند
- بیماری کبدی یا کلیوی
- کمبود هورمون پاراتیروئید که به‌دلیل کم‌کاری غدد پاراتیروئید یا برداشتن آن‌ها توسط جراحی رخ می‌دهد
- سطوح پایین منیزیم یا فسفات بالا
- مصرف بعضی از داروها مانند بیس‌فسفونات‌ها
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
لبنیات بهترین منبع کلسیم هستند. اما معمولا برای درمان کمبود این ماده‌ی معدنی باید از مکمل استفاده کنید. علاوه بر این، لازم است علت زمینه‌ای این مشکل را شناسایی کرده و آن را درمان کنید.
8. منیزیم
منیزیم در بدن وظایف زیادی بر عهده دارد که تنظیم پتاسیم و کلسیم از مهم‌ترین آن‌ها است. بنابراین سطوح پایین این ماده‌ی معدنی می‌تواند علائمی مشابه کمبود کلسیم ایجاد کند. علاوه بر این، ممکن است باعث ضعف، کرامپ عضلانی و ریتم غیرطبیعی قلب شود. منیزیم در بسیاری از غذاها از جمله موز، سبزیجات برگ‌دار، آجیل، دانه‌ها و غلات کامل به وفور یافت می‌شود. اما ممکن است سطح آن به‌دلایل زیر کاهش پیدا کند:
- مصرف مزمن الکل
- اسهال مزمن
- استفاده از بعضی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزید (جنتامایسین) و دیورتیک‌ها (فوروزماید)
خوشبختانه، مکمل منیزیم می‌تواند به سرعت سطح این ماده معدنی را به محدوده نرمال برگرداند و سطح پتاسیم و کلسیم را بهبود بخشد.
9. مس
مس یک ماده‌ی معدنی مهم است که در سبزیجات برگ‌دار، آجیل و دانه‌ها یافت می‌شود. کمبود این ماده‌ی مغذی ممکن است با پارستزی در پاها و مشکل در راه رفتن همراه باشد.
کمبود مس نادر است. اما احتمال دارد به‌دلیل مصرف بیش‌ازحد زینک (روی) یا جراحی معده اتفاق بیفتد. در صورت ابتلا به این مشکل باید از مکمل مس استفاده کنید و مصرف زینک را کاهش دهید. البته متاسفانه، علائم همیشه حتی پس از اصلاح سطح مس قابل برگشت نیستند.
سایر علائم کمبود مواد مغذی
اکنون که متوجه شدید کمبود کدام ویتامین باعث گزگز دست و پا می‌شود، باید با سایر مشکلاتی که به‌دلیل کمبود مواد مغذی ضروری رخ می‌دهند آشنا شوید. چون هر ویتامین یا ماده‌ی معدنی برای بسیاری از عملکردهای بدن مهم است و کمبود آن می‌تواند اثرات گسترده و متنوعی داشته باشد. آشنایی با این علائم به شما کمک می‌کند که به‌موقع به کمبود مواد مغذی مهم پی ببرید و برای درمان آن اقدام کنید. از علائم و نشانه‌های اصلی کمبود مواد مغذی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییرات بینایی: کمبود زینک و ویتامین‌های A، B1، B12، C، D و E روی بینایی تاثیر می‌گذارد.
- کم‌خونی: کمبود ویتامین E، ویتامین B12، فولات و آهن به کم‌خونی منجر می‌شود.
- ضعیف شدن استخوان‌ها: کمبود ویتامین D، ویتامین K و کلسیم باعث ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود.
- اسکوربوت (اسکوروی): کمبود ویتامین C با اسکوربوت (خستگی، تورم و خونریزی لثه و درد مفاصل یا عضلات) مرتبط است.
- گواتر (بزرگ شدن غده‌ی تیروئید): کمبود ید می‌تواند به گواتر منجر شود.
- خونریزی غیرطبیعی: کمبود ویتامین K باعث خونریزی می‌شود.
- خستگی: کمبود آهن، منیزیم، زینک، ید، ویتامین‌های گروه B و ویتامین C با خستگی همراه است.
- تاخیر در رشد: کمبود هر نوع ویتامین یا ماده‌ی معدنی می‌تواند روی رشد کودکان تاثیر منفی داشته باشد.
کلام پایانی کرکره
گزگز دست و پا زمانی اتفاق می‌افتد که اعصاب به‌دلیل تروما، عفونت یا دیابت آسیب ببینند یا تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکنند. این مشکل معمولا در اثر کمبود ویتامین‌های گروه B ایجاد می‌شود. اما سایر مواد مغذی مثل ویتامین E، کلسیم، منیزیم و مس هم می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.
اگر از گزگز مداوم یا شدید دست و پا رنج می‌برید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. پزشک علت بروز این مشکل را شناسایی می‌کند و بهترین راهکار درمانی را به شما پیشنهاد می‌دهد. خوشبختانه، درمان به‌موقع گزگز از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند و کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد.
دیدگاه خود را بیان کنید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت گذاری شده‌اند *