این تالاب به دلیل وضعیت مناسب آب‌وهوایی‌اش، میزبان تعداد زیادی از پرندگان مهاجر در فصل‌های مختلف سال است. همچنین طبیعت دست‌نخورده و بکر تالاب میقان باعث جذب شمار زیادی از گردشگران به استان مرکزی شده است.
مشخصات تالاب میقان
تالاب میقان یکی از تالاب‌های معروف ایران، در استان مرکزی واقع شده است. در سال‌هایی که میزان بارش مناسب باشد، این تالاب آب نسبتا زیادی دارد، اما در سال‌های کم بارش سطح آب آن کاهش می‌یابد و به وضعیتی شبیه بیابان بدل می‌شود.
این تالاب در ارتفاع حدود ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و عمق آن در فصل‌های مختلف از چند سانتی‌متر تا حدود ۱.۴ متر متفاوت است. آب این تالاب از چند منبع تامین می‌شود، از جمله بارش باران، سه رودخانه به نام‌های قره‌کهریز، فراهان و شهراب و نیز پساب تصفیه‌شده فاضلاب اراک.
وسعت کلی تالاب تقریبا ۲۵ هزار هکتار است و شامل دریاچه‌ای با سه جزیره در وسط و نواحی کویری و دشت‌های اطراف می‌شود. بر اساس شواهد، قدمت این تالاب به دوره پالئوسن برمی‌گردد که در نتیجه حرکات لایه‌های تکتونیکی شکل گرفته است. تالاب میقان ویژگی‌های زیست‌محیطی خاصی دارد و به‌ویژه سالانه میزبان تعداد زیادی از پرندگان مهاجر مانند درناها است.
شوری آب این تالاب باعث ایجاد لایه‌های نمکی در برخی نقاط شده و همچنین گنبدهای نمکی که در زیر زمین قرار دارند، به لرزه‌خیزی خفیف منطقه کمک می‌کنند. تالاب میقان به عنوان بزرگ‌ترین منبع سولفات سدیم در کشور شناخته می‌شود و شرکت املاح معدنی ایران مجوز استخراج از معادن این منطقه را دارد.
از دید گردشگری، این تالاب یکی از مقاصد اصلی برای طبیعت‌گردی و پرنده‌نگری در ایران به شمار می‌رود. جالب اینکه روز ۱۵ آبان به نام «روز درنا» نامگذاری شده که به خاطر تجمع درناها در این تالاب است.
تالاب میقان کجاست؟
تالاب میقان با وسعتی حدود ۲۵ هزار هکتار در شمال شرقی شهر اراک و به فاصله ۱۵ کیلومتری از آن، در نزدیکی شهر داوودآباد و در مجاورت روستاهای راهزان، ده نمک و میقان قرار دارد.
این تالاب شامل چند بخش مختلف است، از جمله دریاچه‌های فصلی، دشت‌های آبرفتی و مناطق کویری. در مرکز تالاب، سه جزیره موجود است که بزرگ‌ترین آن‌ها تا ۵۰۰ مترم طول دارد. تالاب میقان در پایین‌ترین نقطه دشت فراهان و همچنین در منطقه اراک قرار گرفته است.
بهترین مسیر دسترسی به تالاب میقان
برای دسترسی به این تالاب، از مسیر سه‌راه خمین به سمت کمربندی شمالی باید حرکت کنید. پس از رسیدن به میدان تره‌بار، مسیر را ادامه دهید و حدود یک یا دو کیلومتر بعد یک جاده فرعی در سمت راست خواهید دید.
در ابتدای این جاده، تابلو بزرگ قرمزرنگی وجود دارد که شما را به مسیر صحیح هدایت می‌کند. با ورود به این جاده و عبور از پل، کارخانه تولید سولفات سدیم را در سمت راست مشاهده خواهید کرد. با ادامه حرکت در این مسیر، بعد از حدود سه الی چهار کیلومتر به انتهای تالاب میقان خواهید رسید.
– فاصله اراک تا تالاب میقان
از شهر اراک تا تالاب میقان حدود ۲۰ کیلومتر، معادل ۲۵ دقیقه رانندگی راه است.
– فاصله تهران تا تالاب میقان
از تهران تا تالاب میقان حدود ۲۹۰ کیلومتر فاصله است. بسته به مسیر انتخابی شما بین ۳ الی ۳:۳۰ ساعت در راه خواهید بود.
میقان یعنی چه؟
میقان در زبان فارسی به معنای کسی است که به راحتی می‌تواند چیزی را باور یا قبول نماید. تالاب میقان در گذشته به عنوان «نمکزار فراهان» شناخته می‌شد. در متون قدیمی، این تالاب با نام «چغاناوور» نیز ذکر شده که این نام به دلیل جابجایی ذرات نمک و خاک رس در اثر وزش باد در فصل‌های گرم به کار می‌رفته است.
به‌علاوه، این تالاب به «کویر میقان» نیز معروف است که این نام به دلیل تبخیر زیاد آب در آن انتخاب شده است. اما باید توجه داشت که واژه کویر به معنای بیابان نیست.
تاریخچه تالاب میقان
تالاب میقان به عنوان یکی از آخرین حلقه‌های بوم‌شناسی حوضه آبریز دشت اراک، تمامی آب‌های سطحی منطقه و آب‌های ناشی از بارش‌های جوی را به خود جذب می‌کند. کارشناسان، پیشینه‌ای ۲ هزار ساله برای این تالاب تخمین زده‌اند.
در گذشته، در وسط تالاب جزیره کوچکی با خرابه‌های یک قلعه قدیمی وجود داشت که افسانه‌هایی درباره‌اش نقل شده است. نسل‌های گذشته این قلعه را به شخصیت‌هایی چون نمرود، فرعون و اردشیر نسبت می‌دادند.
یاقوت حموی در توصیف تالاب میقان می‌گوید که «ابن کلبی بر این باور است که بلیاس حکیم این دریاچه را طلسم کرده تا نمک آن در دسترس عموم باشد و اگر جلوی آن گرفته شود، آب به تدریج بخشکد.»
همچنین قدیمی‌ها خاطره‌ای از سال ۱۲۸۸ قمری نقل می‌کردند که در آن زمان آب دریاچه به خاطر خشکسالی پایین رفته و راهی آجری به جزیره وسط پدیدار شده بود که اهالی از آن استفاده می‌کردند.
حمدالله مستوفی در کتاب «نزههالقلوب» درباره این منطقه می‌نویسد: «در آن ولایت بحیره‌ای است که مغولان آن را «چغان ناوور» نامیده‌اند و در اطراف آن شکارگاه‌های خوبی وجود دارد.»
قزوینی نیز در کتاب «آثارالبلاد و اخبارالعباد» درباره تالاب می‌نویسد: «در آنجا، نمکزاری عجیب وجود دارد و دریاچه‌ای با ابعاد چهار فرسنگ در چهار فرسنگ است. در فصل پاییز، آب‌های آن منطقه به این دریاچه منتقل می‌شود و در فصل بهار و تابستان که نیاز مردم به آب بیشتر می‌شود، آب به منظور کشاورزی محدود می‌گردد.»
آبوهوای تالاب میقان
آبوهوای تالاب میقان مدیترانه‌ای و گرم و خشک است. میزان بارندگی سالیانه در این منطقه به ۳۵۴ میلی‌متر می‌رسد، در حالی که تبخیر سالانه حدود ۱۴۴۶ میلی‌متر، چهار برابر بارش، برآورد شده است.
این منطقه دارای اختلاف دمای سالانه قابل‌توجهی است که گاهی به ۶۹ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. بالاترین دمای ثبت شده در تالاب ۴۴ درجه سانتی‌گراد و کمترین دما منفی ۳۳ درجه سانتی‌گراد بوده است.
در ۲۷ سال گذشته، دخالت‌های بی‌رویه انسانی باعث افزایش یک درجه‌ای دمای تالاب شده است. با این حال، تبخیر مداوم آب در تمامی فصول، به تلطیف هوا، افزایش مه و کاهش ریزگردها کمک می‌کند. زمستان‌های تالاب نسبتا سرد و مه‌آلود است و به دلیل نزدیکی به فرودگاه، در این فصل شرایط جوی می‌تواند منجر به لغو پروازها شود.
در فصول پاییز و اوایل زمستان، آبوهوای مناسبی در تالاب میقان حاکم است و به همین دلیل این منطقه به زیستگاه پرندگان مهاجر تبدیل شده است.
پوشش گیاهی و جانوری تالاب میقان
تالاب میقان تحت حفاظت اداره کل محیط زیست استان مرکزی به عنوان منطقه شکار ممنوع است و زیستگاه گونه‌های متنوعی از حیوانات وحشی مانند روباه، گرگ و مار و پرندگانی نظیر عقاب، فلامینگو و درنا است. این تالاب با پوشش گیاهی منحصربه‌فرد و گونه‌های شورپسند، به جاذبه‌ای برای پرندگان مهاجر تبدیل شده و در فصل‌های خاصی از سال پذیرای بیش از ۱۲ هزار پرنده مهاجر، از جمله گونه‌های کمیاب و حمایتی است.
تالاب میقان اراک همچنین شامل ۶۰ درصد از گونه‌های پرندگان استان مرکزی و بیش از ۱۶ درصد از کل پرندگان کشور است و به عنوان یک اکوسیستم حساس، تاثیر زیادی بر اقلیم منطقه دارد. این ویژگی‌ها، ارزش این تالاب را برای پیوستن به تالاب‌های بین‌المللی و ثبت به عنوان منطقه‌ای حفاظت‌شده مضاعف می‌کند.
به طور کلی، تالاب شامل ۱۶ خانواده گیاهی از جمله سیاه‌شور، اسفناج باغی و جگن است. پوشش گیاهی حاشیه تالاب میقان نسبتا ضعیف است و تنها در نواحی شمال‌غربی و جزایر میانی گونه‌هایی مانند آتریپلکس و قره‌داغ دیده می‌شوند. این گیاهان با نفوذ به عمق زمین به دنبال آب و جلوگیری از حرکت ذرات ماسه، تپه‌های کوچکی (نبکا) به ارتفاع ۱.۵ تا ۲.۵ متر تشکیل می‌دهند.
تالاب با ۵۰ گونه گیاهی سازگار با شوری خاک، به‌ویژه از خانواده‌های گندمیان، گون و شاهی، خاصیت گیاهی غنی‌تری دارد. ورود پساب تصفیه‌خانه فاضلاب شهر اراک منجر به کاهش شوری خاک در جنوب غربی و گسترش پوشش گیاهی آویارسلام شده است.
بهترین زمان بازدید از تالاب میقان
تالاب میقان در اغلب ماه‌های سال دارای آبوهوای مطلوبی است، اما اگر قصد دیدن پرندگان مهاجر و گونه‌های نادر را دارید، بهترین زمان برای سفر به استان مرکزی و بازدید از این تالاب، فصل‌های بهار و پاییز است. به‌ویژه در فصل پاییز، تالاب میقان پذیرای بیشترین تعداد پرندگان مهاجری است که پس از ساعت‌ها پرواز خود را از سیبری به این منطقه رسانده و مدت زمان بیشتری در این منطقه اقامت خواهند داشت.
توصیه‌هایی برای سفر به‌یادماندنی به تالاب میقان
- حتما وسایل و تجهیزات ضروری (مانند دوربین، کلاه لبه‌دار، کرم ضد آفتاب و خوراکی) را به همراه داشته باشید.
- صبح زود یا غروب و فصل‌های بهار و پایین مناسب‌ترین زمان برای بازدید از تالاب میقان اراک است.
- لطفا در حفظ محیط زیست تالاب کوشا باشید و از نزدیک شدن به حیوانات خودداری کنید.
دیدگاه خود را بیان کنید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت گذاری شده‌اند *